Ahi Evran , 1171 yılında Türkmen yerleşim bölgesi olan İran 'ın Hoy kasabasında doğmuştur. Ahi Evran'ın çocukluğu ve tahsil devresi Azerbaycan ' da geçmiş , sonraları da Maveraünnehir bölgesine gelip o yöredeki büyük üstadlardan dersler alarak yetişmiştir.
Ahi Evran tarafından kurulan , adını “eli açık, kardeş, yiğit, delikanlı” gibi manalara gelen “ahi” kelimesinden alan ve amacı Anadolu'daki Türk zanaatkarları ayakta tutmak olan Ahilik, 13. yüzyılda Anadolu'da kurulmuş bir esnaf teşkilatıdır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu'da yaşayan halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir bir sosyo-ekonomik örgütlenmedir.
Ahi Evran, 1205 yılında Kermani nin kızı Fatma Bacı ile evlendi. Ahiliğe kadınlar giremediği için Fatma Bacı da Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuş ve Kadın Ana olarak tanınmıştı. Ahi Evran’ın şeyhliği altında 13.yüzyılda Ankara ve Kırşehir’de toplanan Ahiler, kısa sürede Selçuklu şehirlerine yayılmışlardı. Osmanlı devletinin kuruluşunda etkili olmuşlardır.
Ahilik Nasihatı ;
Türk tarihinde Ahilik sistemi ile yetişen ve Kalfalıktan Ustalığa yükselecek olanlara, Ahi baba vekili tarafından aşağıda belirtildiği şekilde Ahilik Nasihatı yapılırdı."
"Harama bakma, haram yeme ve haram içme. Doğru, sabırlı, dayanıklı ol. Yalan söyleme. Büyüklerinden önce söze başlama. Kimseyi kandırma, kanaatkar ol. Dünya malına tamah etme. Yanlış ölçme, eksik tartma. Kuvvetli ve üstün durumda iken affetmesini, hiddetli iken yumuşak davranmasını bil ve kendin muhtaç iken bile başkalarına verecek kadar cömert ol. "
Ahilik Teşkilatı'nın özellikleri;
Ahilik teşkilatında olmak için Ahi olmak gereklidir. Teşkilata üye olan zanaatkarlar ahlaki kurallara uymak zorundadır. Ahi teşkilatı 32 ana sanat dalına bölünmüştür. Her Ahi 124 gerekli prensibi bilmek zorundaydı. Ahilik sistemine özel bir eğitim düzeni bulunmaktaydı.
Ahilik sistemi kendi içerisinde çırak ve kalfa yetiştirmekteydi. Yalan söylemek, içki içmek, zina yapmak ve buna benzer kötü işler kesinlikle yasaktır.
Ahi Birliklerinde Eğitim ;
İş Dışında Eğitim ;İş dışındaki eğitim, genel eğitim özelliğinde olup ferdi gelişmeye yöneliktir. Dini ve ilmi bilgiler yanında Türkçe konuşma,edebiyat dersleri okutulurdu.
İş Başında Eğitim;Bir gencin usta olabilmesi ve kendi iş yerini açabilmesi için değişik öğrenim kademelerinden geçmesi gerekirdi.
Ahlâk Eğitimi; Ahilik, birbirine saygı duyan, yardım eden, fakiri gözeten,yoksulu barındıran, ilmi ve çalışmayı ibadet sayan, din ve ahlak kurallarına sıkı sıkıya bağlı esnaf-sanatkarların teşkilatı anlamını ifade eder.
Ahiliğin 124 altın kuralı vardır. Bunlardan bazıları ise şu şekildedir ;
İyi huylu ve güzel ahlâklı olmak. İşinde ve hayatında doğru, güvenilir olmak . Ahdinde, sözünde ve sevgisinde vefalı olmak. Sözünü bilmek, sözünde durmak. Hizmette ayrım yapmamak.Yaptığı iyilikten karşılık beklememek. Güler yüzlü olmak , Tatlı dilli olmak. Hataları yüze vurmamak , dostluğa önem vermek. Kötülük edenlere iyilikte bulunmak.Tevazu sahibi olmak. Hiç kimseyi azarlamamak. Anaya ve Ataya hürmet etmek. Dedikoduyu terk etmek, Komşularına iyilik etmek. İnsanların işlerini içten, gönülden ve güler yüzlü yapmak. Başkasının malına hıyanet etmemek. Sabır ehli olmak. Cömert, ikram ve kerem sahibi olmak. Daima hakkı kullanmak. Öfkesine hakim olmak. Suçluya yumuşak davranmak. Sır saklamak. Gelmeyene gitmek, dost ve akrabayı ziyaret etmek. İçi, dışı, özü, sözü bir olmak. Kötü söz ve hareketlerden sakınmak. Mahiyetinde ve hizmetindekileri korumak ve gözetmek.
Ticaret ahlâkında yapılması istenmeyen şeyler ise şunlardır:
Hileli ve çürük mal satmayacaksın. Müşteriden fazla para almayacaksın. Bir başkasının malını taklit etmeyeceksin. Noksan tartmayacaksın ve bozuk terazi kullanmayacaksın. Sahte ve kalitesiz mal üretmeyeceksin.
Açık olanlar ;
Elini açık tut : Cömert olmak, düşkünlere yardım etmek için,
Kapını açık tut : Konuksever ve misafirperver olmak için,
Sofranı açık tut : Yoksullara, yemek yedirmek, misafire ikramda bulunmak için.
Kapalı olanlar ;
Elini bağlı tut : Hırsızlık, zorbalık ve kötülük etmemek için,
Dilini bağlı tut : Dedikodu, yalan, iftira ve gıybetten uzak durmak,
Belini bağlı tut : Kimsenin namusuna, haysiyet ve şerefine göz dikmemek için.
Ahiler kız çocuklarına da şu öğütleri verirlerdi ;
İşine dikkatli ol : Ailenin ve evinin işini ihmal etme,
Aşına dikkatli ol : İyi yemek pişir, iktisatlı ol,
Eşine dikkatli ol : Her türlü şartlar altında eşine sahip ol.
UNESCO 40. Genel Konferans kararıyla 2021 yılı için ülkemizin önerisi Azerbaycan, İran İslam Cumhuriyeti, Kuzey Makedonya ve Romanya’nın desteğiyle Hacı Bektaş-i Veli’nin Vefatının 750. Yıl Dönümü; Azerbaycan, Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya ve Özbekistan’ın desteğiyle Yunus Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü; Kuzey Makedonya ve Romanya’nın desteğiyle İran ve Azerbaycan ile ortak dosya olarak Ahi Evran’ın Doğumunun 850. Yıl Dönümü UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri Programına alındı. Böylelikle Hacı Bektaş-i Veli, Yunus Emre ve Ahi Evran 2021 yılında tüm dünyada UNESCO ile ilişkili olarak çeşitli etkinliklerle anılmıştır.